"อุทยานแห่งชาติเขาปู่-เขาย่า" ตั้งชื่อตามภูเขาที่อยู่ในเขตอุทยานแห่งชาติ ซึ่งเป็นที่รู้จักของผู้คนในจังหวัดพัทลุง โดยเฉพาะอย่างยิ่ง "เขาปู่" ถือเป็นภูเขาศักดิ์สิทธิ์ เป็นที่เคารพนับถือของผู้คนในท้องถิ่น
    อุทยานแห่งชาติเขาปู่-เขาย่า ครอบคลุมพื้นที่ 433,750 ไร่ (694 ตารางกิโลเมตร) อยู่ในท้องที่ ต.น้ำตก อ.ทุ่งสง, ต.วังอ่าง ต.เขาพระทอง อ.ชะอวด จ.นครศรีธรรมราช ต.หนองปรือ ต.หนองบัว ต.เขาไพร อ.รัษฎา, ต.ท่างิ้ว ต.เขาปูน อ.เมือง, ต.ช่อง ต.ละมอ อ.นาโยง จ.ตรัง ต.ชุมพล ต.ลำสินธุ์ ต.บ้านนา กิ่ง อ.ศรีนครินทร์, ต.ตะแพน ต.เขาปู่ อ.ศรีบรรพต, ต.เกาะเต่า ต.ลานข่อย อ.ป่าพะยอม, ต.กงหรา ต.ชะรัด ต.คลองทรายขาว อ.กงหรา จ.พัทลุง และได้ประกาศให้พื้นที่ดังกล่าวเป็น "อุทยานแห่งชาติเขาปู่-เขาย่า" โดยประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 99 ตอนที่ 72 วันที่ 27 พฤษภาคม 2525 นับเป็นอุทยานแห่งชาติ ลำดับที่ 42 ของประเทศไทย

ลักษณะภูมิประเทศ/ภูมิอากาศ
    เป็นเทือกเขาสูง พื้นที่โดยส่วนใหญ่จะอยู่ในบริเวณป่าเทือกเขาบรรทัด มีภูเขาสูงสลับซับซ้อนมากมายมี "เขาหินแท่น" เป็นยอดเขาสูงสุด มีความสูงประมาณ 877 เมตร จากระดับน้ำทะเลปานกลาง เป็นจุดแบ่งเขตระหว่างจังหวัดพัทลุงและตรัง
    สภาพธรณีประกอบไปด้วยเทือกเขาหินปูนจัดอยู่ในกลุ่มหินปูนทุ่งสง ยุคออร์โดวิเชียนถึงยุคไตรแอสซิสจูราสสิค อายุประมาณ 450-150 ล้านปีมาแล้ว
    สภาพภูมิอากาศ : จะมีเพียงฤดูร้อนและฤดูฝน ฤดูฝนอยู๋ระหว่างเดือนพฤษภาคม-ธันวาคม ฝนตกมากในช่วงเดือนตุลาคม-พฤศจิกายน โดยปริมาณน้ำฝนที่วัดได้ในบริเวณที่ทำการอุทยานแห่งชาติเขาปู่-เขาย่า ประมาณ 2,000-2,500 มิลลิเมตร/ปี อุณหภูมิระหว่าง 20-35 องศาเซลเซียส อุณหภูมิเฉลี่ย 27 องศสเซลเซียส
    พื้นที่อุทยานแห่งชาติเขาปู่-เขาย่า เป็นต้นน้ำของแม่น้ำตรังและแม่น้ำปากพนัง โดยในฝั่งจังหวัดพัทลุงเป็นแหล่งกำเนิดคลองลาไม คลองไม้เสียบ คลองน้ำใส ซึ่งจะไหลรวมเป็นคลองชะอวดและแม่น้ำปากพนัง ส่วนในฝั่งจังหวัดตรังเป็นต้นกำเนิดของคลองรำภูรา คลองละมอ ซึ่งเป็นต้นน้ำของแม่น้ำตรัง

สภาพพืชพรรณ/สัตว์ป่า
    ส่วนใหญ่เป็น ป่าดิบชื้น ประมาณ 60% ของพื้นที่มีพรรณไม้หลายชนิดขึ้นอยู่อย่างหนาแน่น ได้แก่ ไม้ยาง ตะเคียน หลุมพอ กระบาก จำปาป่า พิกุล ไข่เขียว นากบุตร พญาไม้ เป็นต้น
    สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม พบประมาณ 60 กว่าชนิด ได้แก่ เลียงผา เสือปลา พญากระรอกเหลือง พญากระรอกดำ เก้ง กวาง กระจง หมูป่า ค่างแว่นถิ่นใต้ ชะนี อีเห็นลายพาด หมีคน หนูผีจิ๋ว ค้างคาวแม่ไก่ป่าฝน ค้างคาวปีกถุงเคราดำ ค้างคาวมงกุฎเล็ก เป็นต้น
    นก พบประมาณ 286 ชนิด อาทิเช่น นกแซวสวรรค์ นกกางเขนดง นกกินปลีสีเรียบ นกจับแมลงสีส้ม นกขุนแผนอกส้ม นกกระบั้งรอก นกเงือกหัวหงอก นกเขาเขียว เหยี่ยวรุ้ง นกโพระดก นกกระเต็นแดง นกกระจิบกระหม่อมแดง เป็นต้น
    สัตว์เลื้อยคลาน พบประมาณ 67 ชนิด อาทิเช่น งูดิน มลายู เห่าช้าง งูจงอาง กิ้งก่าบินหัวสีฟ้า ตุ๊กแกป่าใต้ งูใบ้ ตุ๊ดตู่ ตะกวด ตะพาบน้ำ เป็นต้น
    สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก อาทิเช่น กบหงอนมลายู กบเขาหลังตอง กบอ่อง จงโคร่ง อี่งกรวยมลายู กบชะง่อนหินเมืองใต้ กบตะนาวศรี กบว๊าก อึ่งกรายลายจุด อึ่งกรายหัวแหลม คางคกแคระ เขียดบัว เป็นต้น
    แมลง พบประมาณ 70 ชนิด อาทิเช่น ผึ้งหลวง จักจั่น งวงมวนแดง ด้วงกว่างห้าเขา สีเสื้อพ่อมด ผีเสื้อช่างร่อน ผีเสื้อหางติ่งอิศวร ผีเสื้อพระเสาร์ใหญ่ ผีเสื้อดาราไพรปักษ์ใต้ ผีเสื้อเจ้าป่า เป็นต้น

สถานที่ท่องเที่ยว
    ในบริเวณใกล้ที่ทำการอุทยานแห่งชาติเขาปู่-เขาย่า มีสถานที่ท่องเที่ยวที่น่าสนใจ ดังนี้
    น้ำตกเหรียงทอง อยู่ในท้องที่หมู่ที่ 1 ต.เขาปู่ อ.ศรีบรรพต จ.พัทลุง อยู่ห่างจากชุมชนบ้านเขาปู่ประมาณ 2 ก.ม. เป็นน้ำตกขนาดเล็กที่มีความสวยงาม ชั้นที่ 13 มีจุดชมวิวสามารถมองเห็นทิวทัศน์ของทะเลน้อย
    ถ้ำวังนายผุด อยู่ในท้องที่หมู่ที่ 5 ต.วังอ่าง อ.ชะอวด จ.นครศรีธรรมราช เป็นถ้ำขนาดใหญ่ที่มีความสวยงามวิจิตรตระการตาด้วยหินงอก-หินย้อย ถ้ำมีความกว้างประมาณ 10 เมตร ความยาวประมาณ 200 เมตร ปากทางเข้าเป็นลานหินกว้างรูปทรงแปลกตา ภายในถ้ำมีทางลอดทะลุไปสู่อีกด้านหนึ่ง มีซอกหลืบถ้ำขนาดเล็กจำนวนมาก สภาพป่าโดยรอบมีความอุดมสมบูรณ์
    น้ำตกควนประ อยู่ในท้องที่หมู่ที่ 5 ต.น้ำผุด อ.เมือง จ.ตรัง เป็นน้ำตกที่มีความสวยงามไหลลดหลั่นลงมา 6 ชั้น เหมาะในการลงเล่นน้ำและพักผ่อนหย่อนใจ
    น้ำตกปากแจ่ม อยู่ในท้องที่หมู่ที่ 3 ต.ปากแจ่ม อ.ห้วยยอด จ.ตรัง เป็นน้ำตกที่มีความสวยงามมีน้ำไหลตลอดทั้งปี สภาพป่าโดยรอบมีความอุดมสมบูรณ์ เหมาะในการลงเล่นน้ำพักผ่อนหย่อนใจหรือเดินป่าศึกษาธรรมชาติ
    ถ้ำรื่นเทพนิมิต (ถ้ำตาปู่) คือถ้ำที่สวยงามอยู่ในภูเขาเป็นสัญลักษณ์ของตำบลเขาปู่ เป็นที่สิงสถิตของวิญญาณ "ตาปู่" เป็นที่กราบไหว้ของประชาชนทั่วไป ในถ้ำแบ่งเป็น 2 ห้อง ห้องที่ 2 เป็นที่อยู่ของช้างแก้ว ซึ่งเป็นหิดสีขาวที่มีรูปร่างลักษณะคล้ายลำตัวช้างโผล ่มาจากผนังถ้ำมีงวงและงาคล้ายช้าง ถ้ำรื่นเทพนิมิต ตั้งอยู่ในหมู่ที่ 11 ตำบลเขาปู่ อำเภอศรีบรรพต จังหวัดพัทลุง
    ถ้ำมัจฉาปลาวน เป็นถ้ำขนาดกลาง ภายในมีหินงอกหินย้อย มีแอ่งน้ำกว้างประมาณ 100 ตารางเมตร มีฝูงปลามัดอาศัยอยู่จำนวนมาก นอกจากปลาถ้ำนี้ยังเป็นที่อยู่อาศัยของค้างคาวหลายประเภท อาทิ ค้างคาวหน้ายักษ์ และค้างคาวมงกุฎ เป็นต้น ถ้ำมัจฉาปลาวน อยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานแห่งชาติประมาณ 2.5 กิโลเมตร

     ข้อมูลทั่วไป
    อุทยานแห่งชาติเขาปู่-เขาย่า อยู่ห่างาจากจังหวัดพัทลุง 37 กิโลเมตร สามารถเข้าถึงได้โดยทางรถยนต์ จากตัวเมือง จังหวัดพัทลุง ไปตามทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 41 ระยะทางประมาณ 20 กิโลเมตร แยกซ้ายเข้าทางหลวงจังหวัดหมายเลข 4164 ระยะทาง ประมาณ 17กิโลเมตร และแยกซ้ายเข้าไปประมาณ 3 กิโลเมตร ก็จะถึงที่ทำการอุทยานแห่งชาติ เส้นทางสายนี้สามารถไปบรรจบกับทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 4 เพื่อเดินทางไปจังหวัดตรังได้
     ในการประกอบกิจกรรมนันทนาการในเขตอุทยานแห่งชาติเขาปู่ เขาย่า ไม่ว่าจะเป็น การเดินป่า การเล่นกีฬา ดูนก การปิกนิก การพักแรมค้างคืน การก่อกองไฟ ให้กระทำเฉพาะในเขตหรือบริเวณที่เจ้าหน้าที่กำหนดไว้เท่านั้น ไม่ควรกระทำหรือส่งเสียงอื้อฉาวรบกวนคนหรือสัตว์ ไม่เดินออกนอกเส้นทางถาวร และปฎิบัติตนตามที่เจ้าหน้าที่ได้ทำเครื่องหมายไว้ สำหรับผู้ที่พักแรม ต้องเตรียมเครื่องนอนและอุปกรณ์ในการพักแรมไปเอง และต้องเก็บและทำความสะอาดที่พักให้เรียบร้อย เมื่อเลิกใช้แล้ว ต้องระมัดระวังมิให้ไฟลุกลามไปยังที่อื่น หากต้องการรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่

สิ่งอำนวยความสะดวก
    ศูนย์บริการนักท่องเที่ยว เป็นศูนย์ข้อมูลและให้บริการทางด้านการท่องเที่ยว มีเจ้าหน้าที่คอยบริการให้คำแนะนำเดินป่าศึกษาธรรมาชาติ จัดกิจกรรมค่ายอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม บริการรับจองบ้านพัก สถานที่จัดประชุมสัมมนา มีห้องประชุมขนาดเล็กความจุประมาณ 23 คน ห้องประชุมขนาดกลางความจะประมาณ 100 คน และมีห้องสมุดขนาดเล็ก ศูนย์ข้อมูลและนิทรรศการ เป็นศูนย์ให้บริการด้านข้อมูลและจัดแสดงนิทรรศการอนุรักษ์ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ความหลากหลายทางชีวภาพและอื่นๆ ที่น่าสนใจ

บ้านพักนักท่องเที่ยว
    ทางอุทยานมีบ้านพักบริการ จำนวน 11 หลัง และสถานที่กางเต็นท์ (ค่ายพักแรม) เพื่อบริการนักท่องเที่ยว
    บ้านทาร์ซาน จำนวน 4 หลัง พักได้หลังละ 2 คน ราคา 300 บาท/หลัง/คืน
    บ้านกระแต จำนวน 4 หลัง พักได้หลังละ 4 คน ราคา 400 บาท/หลัง/คืน
    บ้านยูงทอง 1 จำนวน 1 หลัง พักได้หลังละ 8 คน ราคา 800 บาท/หลัง/คืน
    บ้านยูงทอง 2 จำนวน 1 หลัง พักได้หลังละ 12 คน ราคา 1200 บาท/หลัง/คืน
    บ้านยูงทอง 4 จำนวน 1 หลัง พักได้หลังละ 6 คน ราคา 1000 บาท/หลัง/คืน
    เต็นท์ จำนวน 3 หลัง พักได้หลังละ 3 คน ราคา 50 บาท/คืน (ไม่รวมเครื่องนอน)